Đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn hiện nay, chính sách tài khóa vẫn chưa đem lại hiệu quả rõ rệt. Trong bối cảnh đó, chính sách tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trở lại. Một ví dụ điển hình là việc nhà điều hành liên tục cắt giảm lãi suất gần đây.
Phản ứng nhanh
Ngày 27-3-2023, Ngân hàng Thế giới đưa ra báo cáo mới nhất, cảnh báo tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu có thể giảm xuống mức thấp nhất ba thập kỷ, chỉ đạt 2,2% mỗi năm đến năm 2030, mở ra một “thập kỷ mất mát” đối với nhân loại. Ngân hàng Thế giới cũng đang theo dõi tình hình của ngành ngân hàng trong bối cảnh lãi suất tăng và điều kiện tài chính khó khăn đối với các nước đang phát triển.
Ngày 29-3-2023, Tổng cục Thống kê (TCTK) công bố ước tính tăng trưởng sản phẩm quốc nội (GDP) của quý 1-2023 là 3,32%, cao hơn so với cùng kỳ năm trước nhưng thấp hơn so với các quý 1 khác trong giai đoạn 2011-2023. Có nhiều địa phương đầu tàu kinh tế, nơi có nhiều khu công nghiệp, doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp FDI lớn, như TPHCM, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Bình Dương, Đồng Nai, Long An đang trải qua tăng trưởng thấp hoặc thậm chí sụt giảm đáng chú ý.
Chỉ trong vòng nửa tháng sau khi giảm lãi suất điều hành lần trước, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã quyết định giảm lãi suất điều hành lần thứ hai. Lần này, lãi suất tái cấp vốn giảm từ 6% xuống 5,5%/năm, trong khi trần lãi suất tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới một tháng giảm từ 1% xuống 0,5%/năm và trần lãi suất tiền gửi có kỳ hạn từ 1 đến dưới 6 tháng giảm từ 6% xuống 5,5%/năm. Trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng tiền đồng đối với các lĩnh vực ưu tiên cũng giảm từ 5% xuống 4,5%/năm.
Tất cả các quyết định này sẽ có hiệu lực từ ngày 3-4-2023. Theo bài viết “Giảm lãi suất điều hành – chờ thêm bước tiến mới?” trên KTSG, NHNN có thể tiếp tục giảm lãi suất điều hành trong thời gian tới, đặc biệt nếu theo dõi diễn biến tỷ giá, lạm phát và hành động của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed).
Chính sách tiền tệ sẽ phát huy vai trò trở lại
Những khó khăn thúc đẩy nhà điều hành Việt Nam đưa ra động thái quyết liệt nhằm giải quyết tình hình kinh tế đang chịu áp lực. Việc tăng trưởng GDP giảm mạnh trong quý 1-2023, kèm theo sự sụt giảm các chỉ số sản xuất, đầu tư, và tăng số lượng doanh nghiệp ngưng hoạt động, giải thể, phá sản, mang lại nhiều lo ngại cho tương lai. Báo cáo mới nhất của Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) cũng cho thấy sự giảm đi bất ngờ chỉ còn 47,7 điểm, chứng tỏ nền kinh tế Việt Nam đang phải đối mặt với những thử thách khó khăn.
Theo dự báo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kinh tế quý 2 đang đối mặt với nhiều khó khăn, đòi hỏi sự hỗ trợ về giảm thuế, phí và lãi suất cho vay để thúc đẩy tăng trưởng và hỗ trợ sản xuất.
Sự giảm đơn hàng xuất khẩu kể từ cuối quý 4-2022 đã ảnh hưởng đến quy mô sản xuất của doanh nghiệp, khiến các công nhân phải nghỉ việc lần lượt và giá nguyên vật liệu đầu vào tăng cao, tất cả cộng lại gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn và chi phí vốn tăng cao, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Theo thống kê của Tổng cục Thống kê, tính đến ngày 20-3-2023, tăng trưởng phương tiện thanh toán chỉ tăng nhẹ 0,57% so với cuối năm trước (cùng kỳ năm 2022 tăng 2,49%); huy động vốn của các tổ chức tín dụng tăng 0,77% (cùng kỳ năm 2022 tăng 2,15%).
Điều đáng chú ý là tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế chỉ đạt 1,61%, thấp hơn rất nhiều so với mức tăng 4,03% của cùng kỳ năm trước. Vào ngày 28-3, tăng trưởng tín dụng đã được cập nhật là 2,06%. Sự giảm tăng trưởng tín dụng cho thấy nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp tư nhân đang suy yếu, gây ra một số tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế chung.
Trong thời gian gần đây, nhiều chuyên gia dự đoán rằng tăng trưởng kinh tế trong năm nay sẽ phụ thuộc vào chính sách tài khóa mở rộng, đặc biệt là việc tăng cường đầu tư công với số tiền đầu tư lớn từ ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, với tình hình kinh tế khó khăn hiện nay, cả từ phía chủ quan và khách quan, hiệu quả của chính sách tài khóa vẫn chưa thể rõ ràng.
Thực tế, số liệu cho thấy chỉ có 91.500 tỉ đồng được thực hiện từ ngân sách nhà nước trong quý 1-2023, đạt 13,4% kế hoạch trong năm, điều này cho thấy những khó khăn trong việc thực hiện chính sách tài khóa.
Một yếu tố khác cần được xem xét để kích thích tăng trưởng kinh tế là chính sách tiền tệ. Bởi nếu chỉ tăng cường chi tiêu và đầu tư qua các dự án công cộng, mà cầu tiêu dùng của khu vực tư nhân lại liên tục giảm do môi trường lãi suất cao, thì những tác động tích cực của chính sách đó có thể bị xóa nhòa bởi sự thu hẹp đột ngột ở khu vực tư.
Do đó, cần có các chính sách tiền tệ hỗ trợ giảm lãi suất cho vay, tăng cung tiền để hỗ trợ sản xuất và tiêu dùng, đồng thời đảm bảo vốn đầu tư cho doanh nghiệp để giúp tăng trưởng kinh tế đạt được sự cân bằng và ổn định.
Hiện nay, ngân hàng trung ương của các quốc gia có thể đã nhận ra những hệ quả tiêu cực từ việc thực hiện chính sách tiền tệ quá nhanh. Trong khi các nền kinh tế phát triển có thể buộc phải thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh mẽ để đối phó với lạm phát, Việt Nam đã khá thành công trong việc kiểm soát lạm phát trong giai đoạn gần đây, do đó không cần thiết phải áp dụng cách tiếp cận này.
Với tình hình lạm phát đang giảm và tỷ giá ổn định, cùng với thanh khoản hệ thống tăng cao, việc liên tục giảm lãi suất của Ngân hàng Nhà nước được kỳ vọng sẽ đóng góp vào việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong những tháng còn lại của năm nay.
Việc mở rộng tín dụng đối với các đối tượng và mục tiêu hỗ trợ là một công cụ quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và các hộ kinh doanh, NHNN đã yêu cầu các tổ chức tín dụng và chi nhánh của mình tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất theo Nghị định 31/2022 của Chính phủ.
Gói hỗ trợ này cung cấp lãi suất ưu đãi 2% với nguồn ngân sách 40.000 tỉ đồng, cùng với chính sách giảm lãi suất đã được NHNN áp dụng, tất cả nhằm giúp tăng cường năng lực tài chính của các doanh nghiệp và tạo đà tăng trưởng kinh tế.
Tin mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, trong thời gian sắp tới, NHNN sẽ tiếp tục thúc đẩy các ngân hàng thương mại giảm lãi suất và đề xuất các chính sách giãn, hoãn nợ để hỗ trợ doanh nghiệp. Đồng thời, để đáp ứng nhu cầu về tín dụng bất động sản, các ngân hàng thương mại gốc nhà nước như Agribank, BIDV, Vietcombank và VietinBank đã thống nhất về gói tín dụng trị giá 120.000 tỉ đồng dành cho các chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân và các dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ.
Lãi suất trong thời gian ưu đãi sẽ thấp hơn 1,5-2% so với lãi suất cho vay trung và dài hạn bình quân của bốn ngân hàng thương mại gốc nhà nước trên thị trường. Đây là một bước đáng kỳ vọng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và giảm thiểu khó khăn cho các doanh nghiệp và người dân trong bối cảnh đại dịch đang diễn biến phức tạp.
