Trong thời gian gần đây, mặc dù lãi suất huy động tại các ngân hàng thương mại đã giảm mạnh kể từ đầu tháng 4-2023, tuy nhiên lãi suất trên thị trường liên ngân hàng lại đang trở lại tăng đột ngột. Những nguyên nhân đằng sau sự thay đổi này đang được nhiều chuyên gia và nhà đầu tư quan tâm.
Mục lục bài viết
Bất ngờ bởi lãi suất trên thị trường liên ngân hàng
Vào ngày 28-3-2023, đã xảy ra sự kiện đáng chú ý trên thị trường tài chính với lãi suất vay mượn qua đêm giảm xuống chỉ còn 0,98%/năm, đây là lần đầu tiên trong hơn 8 tháng qua mức lãi suất này rớt dưới mốc 1%. Ngày 30-3, mức lãi suất qua đêm tiếp tục giảm mạnh đến mức thấp nhất từ trước đến nay với 0,9%. Không chỉ riêng lãi suất qua đêm, các kỳ hạn một tuần và hai tuần cũng đã giảm sâu đến lần lượt là 1,56% và 2,26%. Những thay đổi này đang gây ảnh hưởng đến nhiều hoạt động tài chính và kinh tế, và sẽ cần phải được quan tâm và giám sát chặt chẽ trong thời gian tới.
Trong khoảng thời gian từ giữa đến cuối tháng 3, lãi suất qua đêm trên thị trường liên ngân hàng đã có sự thay đổi đáng kể. Trước khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố giảm lãi suất điều hành vào ngày 13-3, lãi suất kỳ hạn qua đêm đã giảm mạnh đến 527 điểm cơ bản tại thời điểm 30-3. Các kỳ hạn dài hơn cũng giảm nhưng ở mức thấp hơn.
Tuy nhiên, vào ngày 31-3, NHNN lại tiếp tục giảm lãi suất điều hành lần thứ hai chỉ trong vòng nửa tháng, và áp dụng từ ngày 3-4. Nhưng điều bất ngờ là lần này lãi suất trên thị trường liên ngân hàng lại tăng mạnh trở lại kể từ đó đến nay, trái ngược hoàn toàn với diễn biến trong giai đoạn nửa cuối tháng 3.
Theo thông tin mới nhất trên trang web của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cập nhật đến ngày 13-4, lãi suất qua đêm đã tăng lên mức 5,49%, tăng 459 điểm cơ bản so với ngày 30-3. Điều này đang khiến nhiều người ngạc nhiên vì trong khi lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại liên tục giảm kể từ đầu tháng 4, thì lãi suất qua đêm lại tăng.
Trong nửa đầu tháng 4, lãi suất huy động bình quân niêm yết của các ngân hàng giảm thêm 0,47 điểm phần trăm ở kỳ hạn 1-5 tháng, giảm 0,23 điểm phần trăm ở kỳ hạn 6-12 tháng và giảm gần 0,3 điểm phần trăm ở kỳ hạn từ 13 tháng trở lên. Vì vậy, dường như xu hướng lãi suất đang rất khó đoán và không theo quy luật rõ ràng như trước đây.
Thanh khoản hệ thống
Trong tuần vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã tiếp tục tiến hành bơm tiền ròng với số tiền lên tới hơn 65.795 tỉ đồng thông qua việc cầm cố giấy tờ có giá với lãi suất 5%. Để hỗ trợ thanh khoản hệ thống, NHNN cũng đã triển khai thêm kênh cầm cố giấy tờ có giá trong vòng 7 ngày. Điều đáng chú ý là nhà điều hành đã ngừng phát hành tín phiếu hút thanh khoản.
Tình trạng lãi suất vay mượn tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng hiện đang quá thấp, dẫn đến sự gia tăng mạnh của hoạt động carry trade giữa tiền đồng và đô la Mỹ. Điều này có nghĩa là các ngân hàng có thể tăng cường vay tiền đồng với lãi suất thấp rồi sau đó chuyển sang đô la Mỹ để cho vay với lãi suất cao hơn trên thị trường liên ngân hàng, làm tăng cầu vay vốn tiền đồng. Tuy nhiên, sự khác biệt lãi suất giữa hai đồng tiền này sẽ dần bị thu hẹp và đạt đến điểm cân bằng.
Trong vòng bảy phiên giao dịch từ ngày 6 đến ngày 14-4, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã cung cấp hơn 70.200 tỉ đồng cho hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thanh khoản hệ thống không còn đồi dào như giai đoạn nửa cuối tháng 3, khi số lượng thành viên cần hỗ trợ tăng lên. Điều này cho thấy sự chuyển dịch dòng vốn đang diễn ra và ảnh hưởng đến thanh khoản của hệ thống cũng như các hệ số an toàn thanh khoản của các ngân hàng.
Ngoài việc giảm 0,5 điểm phần trăm lãi suất tái cấp vốn, đợt điều chỉnh lãi suất điều hành lần thứ hai của NHNN còn làm giảm trần lãi suất tiền gửi kỳ hạn dưới 6 tháng một cách đáng kể. Hầu hết các ngân hàng đã tiếp tục giảm lãi suất trong tháng 4, đặc biệt là ở các kỳ hạn ngắn. Điều này đã làm cho kênh tiền gửi ngân hàng không còn hấp dẫn như trước, dẫn đến sự chuyển dịch dòng vốn và ảnh hưởng đến thanh khoản của hệ thống.
Thị trường chứng khoán đang chứng kiến sự tăng trưởng liên tục trong khối lượng giao dịch từ đầu tháng 4 đến nay. Theo thống kê, khối lượng giao dịch khớp lệnh trên sàn HOSE đạt hơn 720 triệu cổ phiếu/ngày trong nửa đầu tháng 4, tăng mạnh gần 44% so với giai đoạn nửa cuối tháng 3. Dù VN-Index đang ở thế giằng co, nhưng điều này chứng tỏ sự quan tâm của nhà đầu tư đang tăng lên đáng kể.
Chính phủ cũng đang thúc đẩy đầu tư công và yêu cầu giải ngân các dự án cơ sở hạ tầng trọng điểm để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Điều này đã dẫn đến việc lượng tiền gửi có kỳ hạn ổn định của Kho bạc Nhà nước tại các ngân hàng lớn đang được rút ra để phục vụ giải ngân. Tuy nhiên, với thanh khoản suy giảm tại các ngân hàng lớn, lãi suất liên ngân hàng đang tăng trở lại.
Với việc các ngân hàng đã nhận được hạn mức tăng trưởng tín dụng từ giữa tháng 3 và nhu cầu vay tăng trở lại, dường như các ngân hàng đã bắt đầu tăng tốc tín dụng ngay từ đầu quý 2 này. Hơn nữa, xu hướng lãi suất huy động đã giảm đáng kể từ đầu năm đến nay kéo theo lãi suất cho vay được điều chỉnh về mức phù hợp hơn, thúc đẩy nhu cầu vay tăng trở lại.
Còn lý do nào khác khiến lãi suất liên ngân hàng bật tăng trở lại?
Một vấn đề quan trọng đối với người vay tiền ở Việt Nam hiện nay là lãi suất rất thấp trên thị trường nội địa, dẫn đến việc các ngân hàng có thể sử dụng chiến lược carry trade để tăng lợi nhuận. Tức là, các ngân hàng có thể vay tiền đồng với lãi suất thấp và chuyển sang đô la Mỹ để cho vay với lãi suất cao hơn, tạo ra sự chênh lệch lãi suất tiền tệ. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến tình trạng cầu vay vốn tiền đồng tăng lên, khiến lãi suất của đồng tiền này và đô la Mỹ sẽ trở nên cân bằng trở lại.
Trong năm qua, lãi suất đô la Mỹ đã tăng mạnh theo xu hướng tăng lãi suất cơ bản của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), với lãi suất vay mượn đô la Mỹ giữa các ngân hàng trên thị trường liên ngân hàng duy trì từ 4-4,5%/năm. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, lãi suất vay mượn tiền đồng giữa các ngân hàng đã giảm mạnh, đẩy chênh lệch lãi suất tiền đồng và đô la Mỹ sang âm lớn. Điều này đặt ra nhiều thách thức cho ngân hàng và các nhà đầu tư, đồng thời cũng là điều cần được quan tâm để đảm bảo sự ổn định của thị trường tài chính.
Theo báo cáo về diễn biến thị trường ngoại tệ và thị trường liên ngân hàng hàng tuần của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trong hai tuần đầu tiên của tháng 3, lãi suất bình quân vay qua đêm của tiền đồng vẫn cao hơn đô la Mỹ lần lượt là 1,7% và 0,44%. Tuy nhiên, vào tuần thứ ba của tháng, chênh lệch này đã chuyển sang âm 2,72%, và mức âm này tiếp tục tăng lên 3,6% trong tuần cuối cùng của tháng. Trong tuần đầu tiên của tháng 4, mức chênh lệch âm này đã thu hẹp xuống còn 1,19%. Tình hình tương tự cũng xảy ra ở các kỳ hạn ngắn một tuần và hai tuần.
Trong bối cảnh tỷ giá giữ ổn định, thậm chí tiền đồng còn có xu hướng tăng giá trở lại so với đô la Mỹ gần đây, hoạt động carry trade nói trên không chỉ mang lại lợi nhuận từ chênh lệch lãi suất giữa tiền đồng và đô la Mỹ, mà các ngân hàng đã thực hiện chiến lược này còn hưởng lợi về tỷ giá.
Khi các ngân hàng nhận thấy lợi ích của hoạt động carry trade và tăng cường thực hiện, nhu cầu vay tiền đồng sẽ tăng và dẫn đến lãi suất tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng tăng nhanh trở lại. Điều này đặt ra một thách thức cho việc quản lý lãi suất của các nhà quản lý tài chính, đồng thời ảnh hưởng đến các người vay tiền và nhà đầu tư trên thị trường tài chính.
